Бойлық мәселесі
Сынып бөлмесінде көру
- Фильм жайлы ақпарат
-
Фильм жайлы ақпарат
Фильмнің қысқаша мазмұны
Жасанды серік навигациясы мен GPS жоқ кезде, бір адам теңіздегі кеменің орналасуын анықтаудың керемет шешімін тапты. Орын мен уақыт арасындағы байланысты анықтаңыз.
Маңызды деректер
- Ендіктер Жерді горизонталь бойынша айналады; ал бойлықтар бір полюстен екіншісіне жүргізіледі.
- Өзіңіз тұрған ендік пен бойлықты есептеу арқылы сіз әлемдегі өзіңіз тұрған орныңызды анықтай аласыз.
- Теңізшілер өздерінің теңіздегі орналасқан орнын есептеу үшін ендік пен бойлықты пайдаланады.
- Джон Харрисон теңіздегі навигацияны түбегейлі өзгерткен хронометр деп аталатын өте дәл портативті сағат жасап шығарды.
- Транскрипт
-
Транскрипт
250 жыл бұрын үлкен мұхитта кемелердің жоғалып кетуі жиі болатын.
Теңізшілер аспандағы Күннің орналасуына қарап, өздерінің солтүстік не оңтүстікте қаншалықты ығысқандарын айта алатын.
Бірақ кеменің қаншалықты шығысқа немесе батысқа жүзгенін анықтау қиын еді.
Мыңдаған жылдар бойы картографтар әлемнің анық картасын жасау үшін, «ендік» пен «бойлық» деп аталатын тор сызықтарды пайдаланған.
Ендік сызықтары
Жерді горизонталь бойынша айналатын өзара параллель сызықтар «ендік» деп аталады.
Экватор – ең белгілі ендік сызығы.
Тал түстегі күн экваторда ең биік болатындықтан, ендікті Күн мен көкжиек арасындағы бұрыш арқылы есептеуге болады.
Ендік = күн мен көкжиек арасындағы бұрыш
Бойлық сызығы
Бірақ бойлық басқаша есептелетін.
Бойлықтар – бір полюстен екіншісіне жүргізілген вертикаль сызықтар.
Бойлық: 1 сағат уақыт айырмашылығы = шығысқа не батысқа 15 градус жылжуы
Шығысқа не батысқа 15 градус жылжыған сайын, күннің шығуы 1 сағатқа кейін не алға жылжиды.
Өзіңіз тұрған бойлықты анықтау үшін, екі жердің уақытын білуіңіз керек.
Мысалы, сіз портқа жететін уақыт түскі сағат 2 екенін білсеңіз, бірақ сіздің тұрған жеріңізде тал түс болса, сіз порттан 30 градус батыста болғаныңыз.
Теңізшілер уақытты анықтау үшін күн қозғалысына қарайтын, ал портқа оралу уақытын маятникті сағат арқылы табуға тырысатын.
Алайда олардың есебі дәл болды деу қиын, өйткені оларға теңіздің толқуы кедергі ететін.
Джон Харрисон, 1693-1776 жж. Ұста және сағатшы
Бойлық мәселесінің шешуін тапқан Джон Харрисон есімді шала сауатты ұстаның ұлы болды.
Сағаттарды қатты ұнататын Харрисон кемеде гравитациялық сағаттардың орнына механикалық сағаттар қолдану керектігін тез түсінді.
«Хронометр» деп аталатын өте дәл портативті сағат жасауға Харрисон 31 жыл жұмсады.
Хронометр
Бұл жаңалық теңіздегі навигацияны түбегейлі түрде өзгертті.
Қазір сол хронометрлер сағаттарды туралауда жиі қолданылады.
Бүгінгі таңда кемелер GPS немесе жаһандық орын анықтау жүйесіне сүйенеді.
GPS болса, жердің кез келген нүктесіндегі ендік пен бойлық өлшемдерін беретін жоғарғы жиілікі тербелістерді өлшейтін атомдық сағаттарды қолданады.
Бірақ әлі де жер бетіндегі кез келген орынды анықтау үшін екі жердегі уақытты білу керек.
- Ұқсас фильмдер
-
Ұқсас фильмдер
Жер бедерін суреттеу тәсілдері
Картографиялық басқарманың карталары
Сағаттық белдеулер
Теңізді картаға түсіру
